climate change smoke stacks Lukas Schulze/Getty Images

Kunnen we een rampscenario voor de aarde nog voorkomen?

STOCKHOLM – Bijna vijftig jaar geleden waarschuwde het rapport “Limits to Growth” (“Grenzen aan de Groei”) van de Club van Rome dat als de economische groei zou blijven aanhouden zonder aandacht voor het milieu, de wereld in de 21e eeuw te maken zou kunnen krijgen met ecologische en economische ineenstorting. Toch is dat in wezen wat er nu is gebeurd. Zoals uit nieuw onderzoek voor de Club van Rome blijkt – en door het jongste rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties wordt bevestigd –  zou de wereld wel eens kunnen afstevenen op een ramp.

Velen hebben “Grenzen aan de Groei” onterecht geïnterpreteerd als een aanval op ongebreidelde economische groei. In feite betoogde het rapport echter dat als de route van de ongebreidelde groei zou worden gekozen, er aanvullend beleid nodig zou zijn (inclusief financiering) om de eindige life-support systemen van de planeet overeind te houden.

Dit betoog is veronachtzaamd. In plaats daarvan is de wereld ongebreidelde groei blijven nastreven, zonder aandacht voor de ecologische gevolgen. Dit heeft ons in staat gesteld enorme stappen te maken op het gebied van het terugdringen van de armoede, het verhogen van de levensduur en het vergroten van de welvaart. Maar dat is gepaard gegaan met hoge kosten voor het weefsel van de samenleving en de veerkracht van de planeet.

Wetenschappers hebben op overtuigende wijze aangetoond dat we het afgelopen decennium een nieuw geologisch tijdperk zijn binnengetreden, het Antropoceen, waarin menselijke activiteit – in het bijzonder economische activiteit – de dominante factor is geweest die invloed heeft uitgeoefend op het klimaat en het milieu op aarde. In het Antropoceen verandert het life-support systeem van onze planeet sneller dan ooit.

Klimaatverandering is nu een duidelijk en zeer acuut gevaar. Als onze planeet slechts 2°C opwarmt in vergelijking met de pre-industriële temperatuur op aarde, zouden we wel eens onomkeerbaar kunnen afstevenen op het “Hothouse Earth”-scenario – een situatie waarin de temperatuur vele graden warmer is dan vandaag, de zeespiegel aanzienlijk hoger is en extreme weersgebeurtenissen algemener voorkomen – en verwoestender zijn – dan ooit.

Dit hoeft niet zo te zijn. Voor zijn vijftigste verjaardag heeft de Club van Rome het “World 3”-computermodel van zijn “Grenzen aan de Groei”-rapport geactualiseerd. Met gebruikmaking van economische en sociale gegevens uit de afgelopen vijf decennia biedt de zogenoemde “Earth 3”-simulatie nieuwe voorspellingen over de toekomstige impact van de menselijke activiteit.

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025
PS_YA25-Onsite_1333x1000

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025

Our annual flagship magazine, PS Quarterly: The Year Ahead 2025, is almost here. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, subscribe to PS Premium now.

Subscribe Now

We hebben onze analyse gebaseerd op de Sustainable Development Goals (SDGs, Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen) van de VN, die de wereldleiders in 2015 zijn overeengekomen. Tot de zeventien SDGs behoren sociale doelstellingen zoals het beëindigen van de armoede en het verbeteren van de gezondheid, en cruciale ecologische doelstellingen zoals het een halt toeroepen aan het uitsterven van soorten, het beschermen van onze oceanen, en het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Om vast te stellen of de wereld in staat zal zijn deze doelstellingen vóór de deadline van 2030 te bereiken, hebben we vier scenario's gebruikt, uiteenlopend van “business as usual” tot een volledige economische transformatie.

Het “business-as-usual”-scenario, zo blijkt uit onze analyse, zou vóór 2030 geen aanzienlijke vooruitgang opleveren op weg naar het bereiken van de SDGs of het bevorderen van de ecologische duurzaamheid. Wellicht weinig verrassend is dat het scenario dat wordt gekenmerkt door snellere economische groei een ernstige bedreiging zou vormen voor de ecologische duurzaamheid.

Maar zelfs een derde scenario, dat een krachtiger beleid omvat ter bescherming van het milieu, zou de stabiliteit van de planeet in de waagschaal stellen. In ieder van deze scenario's zou het menselijk welzijn op de korte termijn verbeteren, maar op de langere termijn ernstig ondermijnd worden, omdat we de grenzen van de planeet te buiten gaan en “tipping points” overschrijden.

Er is slechts één scenario waarin het menselijk welzijn op een ecologisch duurzame manier verbetert: de route van de “transformatieve verandering”, teweeggebracht door een verschuiving naar onconventioneel beleid. In onze analyse identificeren we vijf gebieden waarop dergelijke veranderingen van bijzonder belang zijn.

·    In lijn met het recente IPCC-rapport is exponentiële groei op het gebied van duurzame energie nodig om de wereld in staat te stellen de totale uitstoot ieder decennium vanaf 2020 te halveren.

·    De duurzame voedselproductie moet aanzienlijk worden uitgebreid. Om tegen 2050 bijna tien miljard mensen te kunnen voeden zal een radicale herziening van de bestaande voedselsystemen nodig zijn, met een extra 1% aan duurzame intensivering per jaar.

·         Ontwikkelingslanden hebben nieuwe ontwikkelingsmodellen nodig, in navolging van voorbeelden als China, Costa Rica, Ethiopië en Zuid-Korea, met een sterke nadruk op duurzaamheid.

·         De wereld moet de ongelijkheid drastisch terugdringen, zodat de rijkste 10% niet meer dan 40% van de totale inkomsten naar zich toetrekt.

·         Tenslotte moeten we de mondiale bevolking stabiliseren door grote investeringen te doen in universeel onderwijs, gendergelijkheid, gezondheidszorg en gezinsplanning.

We beweren niet met de definitieve lijst van transformatieve hervormingen te zijn gekomen die de wereld nodig heeft. Onze belangrijkste boodschap is dat de enige manier om groei en duurzaamheid met elkaar in evenwicht te brengen structurele en maatschappelijke transformatie op wereldschaal is.

Het goede nieuws is dat we denken dat het transformatieve scenario dat we hier presenteren mogelijk is. Er zijn al tekenen dat marktkrachten een nieuwe energierevolutie aan het ontketenen zijn – een die zowel technisch mogelijk als economisch aantrekkelijk is. Technologieën om duurzame landbouw te ondersteunen bestaan al, terwijl ongeveer 29% van alle landbouwbedrijven een of andere vorm van een duurzame landbouwtechniek gebruikt. En wereldwijd hebben we “peak child” bereikt en groeit het aantal kinderen niet meer.

Maar er blijven grote politieke barrières bestaan voor duurzame energie, en nog meer als het gaat om het terugdringen van de ongelijkheid. Wat de zaken er nog erger op maakt is dat er in de drie jaar sinds de wereldleiders de SDGs overeenkwamen sprake is geweest van een toenemend verzet tegen het multilateralisme. Juist op het moment dat mondiale samenwerking het hardst nodig is, omarmen veel landen het nationalisme, het isolationisme en het handelsprotectionisme.

De meeste rationele analisten betogen dat er goede investeringen nodig zijn om de planeet gezond genoeg te houden om op de langere termijn een florerende economie te kunnen ondersteunen. Maar zoals we vandaag de dag zien leent dergelijk langetermijndenken zich niet altijd voor politiek succes. Om onze planeet – en op haar beurt onze beschaving – te beschermen zijn stemmen als die van de Club van Rome belangrijker dan ooit.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/G9OeD0ynl