Kan het universeel basisinkomen de financialisering overleven?

RIO DE JANEIRO – Het universeel basisinkomen is niet bepaald een nieuw concept, maar het is de afgelopen jaren nieuw leven ingeblazen. Stemmen ter linker- en ter rechterzijde betogen nu dat een universeel basisinkomen de sleutel zou kunnen zijn tot de aanpak van grote sociale en structurele problemen, inclusief de technologische werkloosheid, de extreme armoede, valstrikken op het gebied van de sociale voorzieningen, en verborgen prikkels om aan het werk te gaan. Door mensen te bevrijden van de boeien van betaald werk van lage kwaliteit en de eindeloze bureaucratie, zou een universeel basisinkomen hen in staat stellen hun volledige potentieel te verwezenlijken.

Het is beslist een aantrekkelijk betoog, vooral in een tijd van langdurige stagnatie op het gebied van de lonen, de aanhoudende armoede, de toenemende ongelijkheid en de lage economische groei. Maar tot nu toe zijn de enige versies van een universeel basisinkomen die beproefd zijn – op plekken als Canada, Finland, Kenia, en Nederland – in wezen slechts nieuwe vormen van werkloosheidsuitkeringen en andere sociale voorzieningen. Deze experimenten spreken de fundamentele logica van een universeel basisinkomen tegen.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat op uitbreiding gerichte benaderingen van een universeel basisinkomen de hervorming van het stelsel van sociale voorzieningen naderbij kunnen brengen. In het bijzonder kunnen deze zogenoemde op het universeel basisinkomen gebaseerde plannen de bureacratische lasten verlichten, evenals de bijbehorende administratieve kosten, en tegelijkertijd een nieuwe inkomstenstroom voor de armen genereren.