munangatire1_JEKESAI NJIKIZANAAFP via Getty Images_zimbabwe food shortage Jesekai Njikizana/AFP/Getty Images

De milieugevolgen van politieke onderdrukking

HARARE – Zimbabwe was ooit de rijzende ster van Afrika. Het land, dat zich kon beroemen op robuust menselijk kapitaal, een aanzienlijke rijkdom aan natuurlijke hulpbronnen en een moderne infrastructuur, was op het continent de toonaangevende producent van gewassen als maïs, tarwe en sojabonen. Dankzij de agrarische export verkreeg het de bijnaam ʻde broodmand van Afrika.ʼ Hoe ver is het land gevallen!

Vandaag de dag kan Zimbabwe zijn eigen volk nog nauwelijks voeden, laat staan de rest van het continent. Volgens het Wereldvoedselprogramma hebben zoʼn 8,6 miljoen inwoners van Zimbabwe hulp nodig, en zal de acute ondervoeding in 2020 naar verwachting met 15 procent toenemen, nog verscherpt door de impact van de COVID-19-pandemie. Bovendien slaagt de overheid er niet in fundamentele diensten aan te bieden als veilig drinkwater, gezondheidszorg, adequate huisvesting en onderwijs.

Zimbabwe ondergaat ook een van de zwaarste economische crises uit zijn geschiedenis – en de tweede in iets meer dan een decennium. Het land heeft nu te kampen met hollende inflatie, ernstige stroomstoringen en stijgende werkloosheid. Zoʼn 90 procent van de inwoners van Zimbabwe tracht nu in het levensonderhoud te voorzien in de informele sector.

Deze problemen zijn begonnen met het ernstige economische wanbeheer onder president Robert Mugabe, wiens 37-jarige heerschappij – die eindigde toen het leger hem in 2017 dwong af te treden – werd gemarkeerd door zware, soms gewelddadige politieke onderdrukking. Maar de opvolger van Mugabe, president Emmerson Mnangagwa, en de militaire junta die zijn machtsgreep faciliteerde, hebben niet veel verandering gebracht. Zij hebben niet alleen weinig gedaan om de economie te hervormen en de voorwaarden voor investeringen en groei te scheppen, maar ook de repressieve praktijken van Mugabe gehandhaafd.

Het is niet alleen het volk van Zimbabwe, maar ook het klimaat dat lijdt onder het gedrag van het regime. De Forestry Commission van Zimbabwe schat dat het land jaarlijks 330.000 hectare bos kwijtraakt, en dat de totale bosoppervlakte sinds 2014 is gedaald van 53 procent naar 45 procent. De voornaamste reden voor deze daling is dat de inwoners van Zimbabwe van biomassa afhankelijk zijn voor bijna 70 procent van hun energie, als gevolg van het niet beschikbaar zijn van elektriciteit en de hoge kosten voor gas om op te koken.

De ontbossing in Zimbabwe heeft de afgelopen tien jaar bijgedragen aan de afname van de jaarlijkse regenval in de regio. (Lucht die over bomen heengaat produceert tweemaal zo veel regen als lucht die dat niet doet). Gezien de locatie van Zimbabwe in de tropen, die het land bijzonder kwetsbaar maakt voor veranderende patronen in de regenval, heeft dit bijgedragen aan telkens terugkerende droogtes – een belangrijke oorzaak van de voedselonzekerheid.

Subscribe to PS Digital
PS_Digital_1333x1000_Intro-Offer1

Subscribe to PS Digital

Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.

Subscribe Now

De verminderde regenval heeft ook de elektriciteitsopwekking getroffen, door een gedeeltelijke sluiting af te dwingen van de waterkrachtcentrale van Lake Kariba in 2019, die ruim 50 procent van de elektriciteit levert in Zimbabwe, naast elektriciteit voor Zambia. Een tekort aan buitenlandse valutaʼs zorgt ervoor dat de alternatieve bron voor elektriciteit – importen uit Mozambique en Zuid-Afrika – buiten bereik ligt. In 2019 werden stroomstoringen van soms wel achttien uur routine, waardoor de economische activiteit werd ontwricht.

Als het gaat om het leveren van andere diensten – zoals het beheer van het stedelijk afval en het leveren van drinkbaar water – lijkt het onvermogen van de regering doelbewust. De afgelopen twintig jaar heeft de oppositionele Movement for Democratic Change Alliance (MDC–A), geleid door Nelson Chamisa, aan populariteit gewonnen; zij controleert nu 26 van de 32 stadsbesturen. Om haar gezag te onderstrepen heeft het regerende Zimbabwe African National Union–Patriotic Front (ZANU–PF) – de partij van Mugabe én Mnangagwa – zijn macht gebruikt om constitutionele voorschriften te omzeilen die bewoners en lokale autoriteiten grotere zeggenschap geven over de dienstverlening.

Deze politisering van fundamentele diensten heeft de levering ervan aanzienlijk ondermijnd. Armzalig afvalbeheer heeft ervoor gezorgd dat de voornaamste waterbron van Harare, Lake Chivero, zwaar verontreinigd is geraakt met rioolwater, waardoor eutrofiëring is ontstaan (wanneer de verzadiging met voedingsstoffen leidt tot excessieve groei van de vegetatie). Volgens een recent rapport van de gemeenteraad van Harare is het water uit Lake Chivero nu vervuild door substanties die in verband worden gebracht met aandoeningen van de lever en het centrale zenuwstelsel.

De belangrijkste waterzuiveringsfaciliteit van Harare, met een capaciteit om 300.000 mensen te dienen, levert vandaag de dag water aan ruim 1,5 miljoen mensen, en is maar nauwelijks berekend op zijn taak. De combinatie van ontoereikend afvalbeheer en een gebrek aan drinkbaar water was verantwoordelijk voor de cholera-uitbraak van 2008, die ruim vierduizend mensen het leven heeft gekost.

De goudwinning, zelfs al vóór de koloniale tijd een belangrijke economische activiteit, brengt de gezondheid van de Zimbabweanen nog verder in gevaar. Maar door politieke onzekerheid en een ongunstig bedrijfsklimaat zijn de investeringen in de sector teruggelopen. De meeste goudwinning, zoʼn 60 procent, vindt dus illegaal plaats, zonder oog voor milieu- of veiligheidsnormen. Het gevolg is de steeds sterker wordende vervuiling van de rivier de Mazowe geweest, die door Zimbabwe naar Mozambique stroomt, waar het steeds giftiger water gebruikt wordt voor huishoudelijke, recreatieve en agrarische doeleinden.

Het afdwingen van milieunormen is geen prioriteit van de regering van Zimbabwe, omdat goud een waardevolle bron van buitenlandse valutaʼs is. Maar volgens Transparency International Zimbabwe verliest het land jaarlijks ruim 200 miljoen dollar, omdat grote hoeveelheden goud op de zwarte markt worden verkocht en uiteindelijk het land worden uitgesmokkeld naar plekken als Dubai en Zuid-Afrika.

Zimbabwe belichaamt de samenhang van politieke repressie, armzalig bestuur en achteruitgang van het milieu. De gevolgen beperken zich niet tot de nationale grenzen, dus deze samenhang gaat ons allemaal aan.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/0aOHIYHnl