LONDEN – De historicus Norman Stone, die in juni overleed, heeft er altijd op gestaan dat geschiedenisstudenten twee buitenlandse talen leerden. De taal geeft toegang tot de cultuur van een volk, en de cultuur tot de geschiedenis. De geschiedenis vertelt ons hoe dat volk zichzelf en anderen ziet. Talenkennis is dus een cruciaal onderdeel van het technische instrumentarium van de historicus. Het is de sleutel tot inzicht in het verleden en de toekomst van de internationale betrekkingen.
Maar dit geloof in het fundamentele belang van het kennen van specifieke talen is verdwenen, zelfs onder historici. Alle sociale wetenschappen beginnen in meerdere of mindere mate met een verlangen naar een universele taal, waarin ze bepaalde bijzonderheden kunnen inpassen, afhankelijk van de vraag of dat in hun straatje past. Hun kennismodel streeft dus naar de nauwkeurigheid en algemeenheid van de natuurwetenschappen. Als we het menselijk gedrag eenmaal doorgronden in termen van een of ander universeel en – cruciaal! – a-historisch principe, kunnen we ernaar streven het te beheersen (en uiteraard te verbeteren).
Geen sociale wetenschap is méér ten prooi gevallen aan deze verleiding dan de economie. De favoriete universele taal van de economie is de wiskunde. De modellen van het menselijk gedrag zijn niet gebaseerd op nauwkeurige waarnemingen, maar op hypotheses die, als ze al niet uit de lucht zijn gegrepen, onbewust ontleend zijn aan de intellectuele en politieke omgeving van economen. Deze hypotheses vormen vervolgens de premisses van logische redeneringen van het type “Alle schapen zijn wit, en daarom zal het eerstvolgende schaap dat ik tegenkom ook wit zijn.” In de economie: “Alle mensen zijn op rationele wijze uit op maximalisering van het nut. Daarom zullen ze in iedere situatie zodanig handelen dat ze het nut maximaliseren.” Deze methode geeft de economie een unieke voorspellende kracht, vooral als het nut kwantitatief kan worden uitgedrukt en gemanipuleerd. In de woorden van Paul Samuelson wordt de economie er “de koningin van de sociale wetenschappen” door.
LONDEN – De historicus Norman Stone, die in juni overleed, heeft er altijd op gestaan dat geschiedenisstudenten twee buitenlandse talen leerden. De taal geeft toegang tot de cultuur van een volk, en de cultuur tot de geschiedenis. De geschiedenis vertelt ons hoe dat volk zichzelf en anderen ziet. Talenkennis is dus een cruciaal onderdeel van het technische instrumentarium van de historicus. Het is de sleutel tot inzicht in het verleden en de toekomst van de internationale betrekkingen.
Maar dit geloof in het fundamentele belang van het kennen van specifieke talen is verdwenen, zelfs onder historici. Alle sociale wetenschappen beginnen in meerdere of mindere mate met een verlangen naar een universele taal, waarin ze bepaalde bijzonderheden kunnen inpassen, afhankelijk van de vraag of dat in hun straatje past. Hun kennismodel streeft dus naar de nauwkeurigheid en algemeenheid van de natuurwetenschappen. Als we het menselijk gedrag eenmaal doorgronden in termen van een of ander universeel en – cruciaal! – a-historisch principe, kunnen we ernaar streven het te beheersen (en uiteraard te verbeteren).
Geen sociale wetenschap is méér ten prooi gevallen aan deze verleiding dan de economie. De favoriete universele taal van de economie is de wiskunde. De modellen van het menselijk gedrag zijn niet gebaseerd op nauwkeurige waarnemingen, maar op hypotheses die, als ze al niet uit de lucht zijn gegrepen, onbewust ontleend zijn aan de intellectuele en politieke omgeving van economen. Deze hypotheses vormen vervolgens de premisses van logische redeneringen van het type “Alle schapen zijn wit, en daarom zal het eerstvolgende schaap dat ik tegenkom ook wit zijn.” In de economie: “Alle mensen zijn op rationele wijze uit op maximalisering van het nut. Daarom zullen ze in iedere situatie zodanig handelen dat ze het nut maximaliseren.” Deze methode geeft de economie een unieke voorspellende kracht, vooral als het nut kwantitatief kan worden uitgedrukt en gemanipuleerd. In de woorden van Paul Samuelson wordt de economie er “de koningin van de sociale wetenschappen” door.