CAMBRIDGE – Nu de regering van de Amerikaanse president Joe Biden haar strategie van grootmachtconcurrentie met China ten uitvoer legt, zoeken analisten naar historische metaforen om de zich verdiepende rivaliteit te verklaren. Maar hoewel velen daarvoor hun oog laten vallen op het begin van de Koude Oorlog, is een zorgwekkender historische metafoor het begin van de Eerste Wereldoorlog. In 1914 verwachtten alle grootmachten een korte derde Balkanoorlog. Maar in plaats daarvan, zoals de Britse historicus Christopher Clark heeft aangetoond, slaapwandelden ze een wereldomspannend conflict in dat vier jaar duurde, vier wereldrijken verwoestte en miljoenen mensen het leven kostte.
Destijds hadden de leiders onvoldoende aandacht besteed aan de veranderingen in de internationale orde die ooit het ʻconcert van Europaʼ werd genoemd. Een belangrijke verandering was de groeiende kracht van het nationalisme. In Oost-Europa bedreigde het pan-Slavisme zowel het Ottomaanse als het Oostenrijks-Hongaarse rijk, die beide grote Slavische bevolkingsgroepen omvatten. Duitse schrijvers schreven over de onvermijdelijkheid van de Teutoons-Slavische strijd, en schoolboeken wakkerden de nationalistische hartstochten aan. Nationalisme bleek een sterkere band dan socialisme voor de arbeidersklasse van Europa, en een sterkere band dan kapitalisme voor de bankiers van Europa.
Bovendien was er sprake van een toenemende zelfgenoegzaamheid over de vrede. De grote mogendheden waren al veertig jaar niet meer betrokken geweest bij een oorlog in Europa. Natuurlijk waren er wel crises geweest – in Marokko in 1905-ʼ06, in Bosnië in 1908, opnieuw in Marokko in 1911, en op de Balkan in 1912-ʼ13 – maar die waren allemaal beheersbaar geweest. De diplomatieke compromissen waarmee deze conflicten werden opgelost, wakkerden echter de frustratie en de groeiende steun voor het revisionisme aan. Veel leiders begonnen te geloven dat een korte beslissende oorlog, gewonnen door de sterksten, een welkome verandering zou zijn.
CAMBRIDGE – Nu de regering van de Amerikaanse president Joe Biden haar strategie van grootmachtconcurrentie met China ten uitvoer legt, zoeken analisten naar historische metaforen om de zich verdiepende rivaliteit te verklaren. Maar hoewel velen daarvoor hun oog laten vallen op het begin van de Koude Oorlog, is een zorgwekkender historische metafoor het begin van de Eerste Wereldoorlog. In 1914 verwachtten alle grootmachten een korte derde Balkanoorlog. Maar in plaats daarvan, zoals de Britse historicus Christopher Clark heeft aangetoond, slaapwandelden ze een wereldomspannend conflict in dat vier jaar duurde, vier wereldrijken verwoestte en miljoenen mensen het leven kostte.
Destijds hadden de leiders onvoldoende aandacht besteed aan de veranderingen in de internationale orde die ooit het ʻconcert van Europaʼ werd genoemd. Een belangrijke verandering was de groeiende kracht van het nationalisme. In Oost-Europa bedreigde het pan-Slavisme zowel het Ottomaanse als het Oostenrijks-Hongaarse rijk, die beide grote Slavische bevolkingsgroepen omvatten. Duitse schrijvers schreven over de onvermijdelijkheid van de Teutoons-Slavische strijd, en schoolboeken wakkerden de nationalistische hartstochten aan. Nationalisme bleek een sterkere band dan socialisme voor de arbeidersklasse van Europa, en een sterkere band dan kapitalisme voor de bankiers van Europa.
Bovendien was er sprake van een toenemende zelfgenoegzaamheid over de vrede. De grote mogendheden waren al veertig jaar niet meer betrokken geweest bij een oorlog in Europa. Natuurlijk waren er wel crises geweest – in Marokko in 1905-ʼ06, in Bosnië in 1908, opnieuw in Marokko in 1911, en op de Balkan in 1912-ʼ13 – maar die waren allemaal beheersbaar geweest. De diplomatieke compromissen waarmee deze conflicten werden opgelost, wakkerden echter de frustratie en de groeiende steun voor het revisionisme aan. Veel leiders begonnen te geloven dat een korte beslissende oorlog, gewonnen door de sterksten, een welkome verandering zou zijn.