De economie en de cultuuroorlogen

LONDEN – Ik heb lange tijd kritiek gehad op de economie wegens haar gebrek aan realisme, en wegens het voortbrengen van ʻmodellenʼ van het menselijk gedrag die op zʼn best karikaturen zijn, en op zijn slechtst parodieën van hoe het in werkelijkheid is. In mijn recente boek What’s Wrong with Economics? betoog ik dat economen, in hun poging om universele wetten op te stellen, doelbewust de bijzonderheden van de geschiedenis en de cultuur hebben genegeerd.

De econoom en socioloog Thorstein Veblen heeft deze blindheid op briljante wijze in woorden gevangen. In een artikel uit 1908 stelde Veblen zich economen voor die het gedrag van ʻeen groep bewoners van de eilandengroep de Aleoeten, die met rieken en magische bezweringen in de branding rondscharrelen, op zoek naar schelpdieren,ʼ in termen van nutmaximalisatie verklaren.

In de achttiende eeuw besloten de beoefenaren van de economie – de studie naar hoe mensen omgaan met het in hun levensonderhoud voorzien – hun bevindingen op één lijn te brengen met de zogenoemde ʻharde wetenschappen,ʼ met name de natuurkunde, in plaats van met ʻmenselijkeʼ wetenschappen als de geschiedenis. Hun ambitie was het construeren van een ʻnatuurkundeʼ van de samenleving, waarin sociale structuren net zo onderworpen waren aan onveranderlijke natuurwetten als natuurlijke structuren. Zo vond de wet van de zwaartekracht, die het draaien van de planeten om de zon verklaart, zijn economische tegenhanger in de wet van het eigenbelang, die het evenwicht van de markten garandeert.