rockstrom9_CarmenJaspersenpictureallianceviaGettyImages_tinygreenEUflag Carmen Jaspersen/picture alliance via Getty Images

Een pleidooi voor een vice-voorzitter van de Europese Commissie voor het klimaat en de biodiversiteit

POTSDAM – Nu Europa deze zomer opnieuw wordt geconfronteerd met recordhitte, is het bemoedigend om te zien dat klimaatverandering de aandacht krijgt die zij verdient van Ursula von der Leyen, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Bij het aangaan van de confrontatie met de klimaaturgentie zou Von der Leyen moeten erkennen dat de stijgende temperaturen op aarde niet alleen een bedreiging vormen voor de volksgezondheid en de economie, maar – cruciaal – ook voor de in het wild levende dieren en planten.

Als eerste stap moet Von der Leyen een vice-voorzitter benoemen voor het klimaat en de biodiversiteit, die naadloos moet kunnen samenwerken met de sectorale commissarissen. De Europese Unie heeft een toegewijde functionaris nodig om ervoor te zorgen dat het hele klimaatbeleid van de EU tevens gericht is op het beschermen van de natuur tegen het existentiële risico van deze twee “tipping points.” Zonder een dergelijke functionaris zullen we de crises waar we mee te maken krijgen niet goed kunnen aanpakken.

Sinds de Industriële Revolutie is grofweg de helft van de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen geabsorbeerd door de ecosystemen van het land en de oceanen. Zonder deze natuurlijke buffers zou de wereld al lang geleden veel meer zijn opgewarmd dan tot 2°C boven het pre-industriële niveau. Dus door de ecosystemen, en de planten en dieren die deze in leven houden, vandaag de dag te herstellen, kunnen we het streven om tegen 2050 tot een nul-uitstoot te komen versnellen.

Tegelijkertijd zal het tot stilstand brengen van de klimaatverandering bijdragen aan het redden van de natuurlijke wereld waarvan we afhankelijk zijn voor ons voedsel, schone lucht en water, medicijnen, werkgelegenheid en levensonderhoud, en nog veel meer. We kunnen niet leven zonder biodiversiteit, en de biodiversiteit kan niet overleven zonder onze bescherming. Het bieden van die bescherming is geen last, maar zal leiden tot enorme besparingen op het gebied van de volksgezondheid, de toekomstige werkgelegenheid en de Europese concurrentiekracht.

Op haar beurt wil Von der Leyen de reductie-doelstelling voor de emissies van de Europese Unie verhogen van 40% naar op z'n minst 55% in 2030. Maar de Europese leiders moeten nog gaan begrijpen dat het aanpakken van de klimaatverandering ook het beschermen van de natuur betekent.

De maatregelen om beide problemen aan te pakken versterken elkaar. Als de Midden- en Oost-Europese landen zich verzetten tegen een strenger klimaatbeleid, verwijzen zij vaak naar banenverlies in de industrie en de opgeofferde welvaart. Als ze nou maar hadden begrepen dat klimaatbeleid en milieubescherming tot nieuwe banen zouden leiden die geschikt zijn voor een steeds koolstof-armere economie en ertoe bijdragen dat extreme weersveranderingen in toom gehouden kunnen worden, zouden ze de EU-doelstelling van een netto-nuluitstoot in 2050 eerder dit jaar misschien niet met een veto hebben getroffen.

Subscribe to PS Digital
PS_Digital_1333x1000_Intro-Offer1

Subscribe to PS Digital

Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.

Subscribe Now

Met het nieuwe leiderschap van de EU doet zich een nieuwe kans voor om de klimaatcrisis zonder dralen aan te pakken. Als we vooruit kijken, moet de groene beleidsvorming op Europees niveau niet alleen door de daartoe aangewezen departementen voor het klimaat en het milieu worden opgepakt, maar door alle agentschappen en door de Europese Raad en het Europees Parlement. Het introduceren van een vice-voorzitter voor het klimaat en de biodiversiteit zou dit faciliteren.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de vertrekkende voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker in 2014 heeft geprobeerd de silo's van de Europese beleidsvorming open te breken, door vice-voorzitters te benoemen met portefeuilles die meerdere sectoren omspanden. Maar het initiatief van Juncker ging mank aan twee fatale fouten: de klimaatverandering werd beschouwd als sectoraal beleid, evenals het energiebeleid, terwijl de milieubescherming een afzonderlijke portefeuille vormde; en het voorzag de vice-voorzitters van onvoldoende stafleden om initiatieven die meerdere sectoren omspanden tot een goed einde te brengen. De vice-voorzitters waren in wezen generaals zonder troepen.

Vijf jaar later is de enorme omvang van de klimaats- en biodiversiteitscrisis duidelijk, en de door Von der Leyen geleide Commissie kan de toenemende vraag bij het publiek naar serieuze daadkracht niet negeren. Honderdduizenden Europeanen hebben sinds het afgelopen najaar in de straten betoogd, en 740 jurisdicties in 16 EU-landen – evenals de Franse, Britse, Portugese en Ierse parlementen – hebben een klimaatnoodtoestand uitgeroepen. De kiezers hebben ook uiting gegeven aan hun verlangen naar klimaatactie bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei, door groene en groen-gezinde partijen meer zetels te geven dan ooit.

De kiezers begrijpen dat klimaatverandering geen op zichzelf staand probleem is. De maatregelen om de emissies omlaag te brengen zullen ook de duurzame ontwikkeling een impuls geven, en de gevolgen verlichten van droogten, overstromingen en hittegolven die zó extreem zijn dat ze mensen ervan weerhouden om te werken. Het beschermen en herstellen van oceanen en bossen gaat hand in hand met het veiligstellen van voedselvoorraden en het terugdringen van ziekten die verband houden met luchtvervuiling als gevolg van de uitlaatgassen van auto's.

De wetenschap maakt deze verbanden duidelijk. Een rapport van de Verenigde Naties over de biodiversiteit, gepubliceerd in mei – het meest samenhangende onderzoek naar de gezondheid van de planeet tot op heden – waarschuwt dat één miljoen soorten het risico lopen om uitgestorven te raken. Hele ecosystemen en de voedselketens die zij bevoorraden kunnen in elkaar storten. Insecten, roofdieren zoals wolven en haaien, bodemmicroben en bomen spelen allemaal een cruciale rol bij het reguleren van ecosystemen, het filteren van water en het produceren van ons voedsel.

Bovendien waarschuwde het UN Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergouvernementele Panel over Klimaatverandering van de VN) dat de opwarming van de aarde de 2°C zal overtreffen als we de uitstoot van broeikasgassen vóór 2030 niet halveren, en opnieuw vóór 2040, en nog eens vóór 2050. Aan de andere kant kunnen we honderden miljoenen mensen beschermen tegen droogtes, overstromingen, extreme weersgebeurtenissen en andere dodelijke scenario's, door de opwarming te beperken tot 1,5°C.

Gezonde bossen, moerassen en oceanen kunnen koolstofdioxide absorberen en de verdere schade als gevolg van de klimaatverandering verzachten. Maar het vermogen van de aarde om broeikasgassen te absorberen neemt al af, wat ertoe leidt dat de concentratie van CO2 in de atmosfeer sneller stijgt dan in voorgaande decennia. Die concentratie heeft nu de 415 deeltjes per miljoen bereikt, en neemt jaarlijks met drie deeltjes per miljoen toe, waar dat de afgelopen decennia nog twee deeltjes per miljoen was. De enige verklaring voor een dergelijke stijging, gezien de ontwikkeling van de uitstoot van broeikasgassen, is dat er minder CO2 wordt geabsorbeerd dan in het verleden.

De Europese Commissie kan niet zeggen dat zij niet gewaarschuwd was. In een tijd van toenemend populisme en dalend vertrouwen in publieke instellingen moet de EU de wijziging van de wacht gebruiken als een kans om weer aansluiting te vinden bij de echte wereld en de mensen die nu op straat betogen. Von der Leyen moet een vice-voorzitter benoemen met een mandaat dat breed genoeg is om dit probleem, dat de hele economie aangaat, te weerspiegelen. En wie zij ook kiest moet een leger van toegewijde soldaten krijgen om de taak te kunnen volbrengen.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/PcRKDmUnl