LJUBLJANA – Wanneer het basispact dat de samenleving bij elkaar houdt afbrokkelt, wat wereldwijd lijkt te gebeuren, kunnen wilde geruchten en samenzweringstheorieën zich verspreiden. Zelfs, of vooral, wanneer de boodschap duidelijk onzinnig is, kan die diepgewortelde angsten en vooroordelen oproepen.
Een perfect voorbeeld hiervan, dat ik al eerder heb genoemd, vond eind augustus 2023 plaats, toen een priester die bekend stond als ‘Vader Antonius’ ceremonieel wijwater goot op een 26 meter hoog standbeeld van Stalin in de Russische regio Pskov. Hoewel de kerk geleden had tijdens het Stalin-tijdperk, legde hij uit, ‘hebben we daardoor veel nieuwe Russische martelaren en biechtvaders tot wie we nu kunnen bidden en die ons helpen bij de wederopstanding van ons Moederland.’ Deze logica is slechts een stap verwijderd van de bewering dat de joden Hitler dankbaar zouden moeten zijn voor het creëren van de omstandigheden die de staat Israël mogelijk maakten. Als dat hyperbolisch klinkt, of als een slechte grap, bedenk dan dat sommige extremistische zionisten rondom de huidige Israëlische regering in alle openheid precies dit standpunt verdedigen.
Om het succes van zo’n pervers betoog te begrijpen, moeten we eerst opmerken dat in ontwikkelde landen onrust en opstanden de neiging hebben te exploderen wanneer de armoede is afgenomen. De protesten van de jaren zestig – van de soixante-huitards in Frankrijk tot de hippies en Yippies in de Verenigde Staten – ontvouwden zich tijdens de gouden eeuw van de welvaartsstaat. Wanneer mensen goed leven, verlangen ze naar nog meer.
Je moet ook rekening houden met het surplus aan genot dat sociale en morele perversie met zich mee kunnen brengen. Denk aan de recente aanval van Islamitische Staat op de Crocus City Hall in Moskou, waarbij 144 mensen werden gedood. Wat sommigen een terroristische aanval noemen, noemen anderen een daad van gewapend verzet, als reactie op de massale verwoestingen door het Russische leger in Syrië. Maar hoe dan ook, er gebeurde iets opmerkelijks na die aanval: de Russische veiligheidstroepen gaven niet alleen toe dat ze de gearresteerde verdachten hadden gemarteld, ze lieten het ook publiekelijk zien.
‘In een niets aan de verbeelding overlatende video die op Telegram werd geplaatst,’ schrijft Julia Davis van het Center for European Policy Analysis, ‘werd bij een van de arrestanten zijn oor afgesneden, waarna hij gedwongen werd het op te eten door een van zijn ondervragers.’ Geen wonder dat sommige Israëlische hardliners naar Rusland kijken als voorbeeld voor het omgaan met gearresteerde Hamasleden.
Russische functionarissen deden dit niet alleen om potentiële toekomstige aanvallers af te schrikken, maar ook om hun medeburgers een plezier te doen. ‘Ik had dit nooit van mezelf verwacht,’ schrijft Margarita Simonyan, een Russische propagandiste die aan het hoofd staat van staatsmediabedrijf RT, ‘maar als ik dit oor zie, en hoe ze voorovergebogen de rechtbank worden binnengebracht, voel ik me uiterst tevreden.’ Dit fenomeen beperkt zich ook niet tot Rusland. In Tennessee willen sommige wetgevers weer overgaan tot openbare ophangingen (aan bomen, wel te verstaan) voor mensen die de doodstraf krijgen.
Waar eindigen zulke daden? Waarom niet gewoon de premoderne praktijk terugbrengen van het publiekelijk martelen van vermeende criminelen tot de dood erop volgt? En hoe kunnen ‘normale’ mensen ertoe gebracht worden dat ze genieten van zulke sadistische spektakels?
Het korte antwoord is dat hiervoor de unieke kracht nodig is van een soort mythisch discours, religie of poëzie. Zoals de aarzelende nazi-fellowtraveler Ernst Jünger zei: ‘Elke machtsstrijd wordt voorafgegaan door een verificatie van beelden en iconoclasme. Daarom hebben we dichters nodig – zij initiëren de omverwerping, zelfs die van titanen.’
Poëzie speelt een belangrijke rol in Israël. Op 26 maart publiceerde Haaretz een verhaal waarin werd uitgelegd ‘hoe het Israëlische leger wraakpoëzie gebruikt om het moreel op te krikken.’ Een bloemlezing gepubliceerd door de Israel Defense Forces bevat gedichten die ‘een verlangen naar wraak uitdrukken en de strijd in Gaza afschilderen als een religieuze oorlog.’ In een aankondiging van 13 oktober waarin om inzendingen werd gevraagd, nodigde de IDF potentiële bijdragers uit om ‘op een poëtische reis te gaan en de grote Israëlische geest nieuw leven in te blazen,’ teneinde ‘de geest in oorlogstijd te verheffen.’
Blijkbaar waren de verwijzingen van de Israëlische premier Binyamin Netanyahu naar Amalek (de Bijbelse vijand van de joden in de Torah) na 7 oktober niet genoeg. Ze moesten worden aangevuld met moderne verzen. Of misschien openbaarde Netanyahu’s bijbelse verwijzing meer dan hij eigenlijk wilde zeggen. Want toen de rondtrekkende joden volgens het Oude Testament de heuvels bereikten boven de vallei in Judea waar de Amalekieten woonden, verscheen Jehovah en droeg deze Jozua op hen allemaal te doden, inclusief hun kinderen en dieren. Als dat geen ‘etnische zuivering’ is, heeft die term geen enkele betekenis.
Het is de moeite waard om te onthouden dat Duitsland bekend stond als het land van Dichter und Denker (dichters en denkers), voordat dit veranderde in Richter und Henker (rechters en beulen). Maar wat als die twee versies meer op elkaar lijken dan we vermoeden? Als onze wereld geleidelijk een wereld van dichters en beulen wordt, hebben we meer rechters en denkers nodig om die nieuwe tendens tegen te gaan en onze morele basis te herwinnen.
Vertaling: Menno Grootveld
LJUBLJANA – Wanneer het basispact dat de samenleving bij elkaar houdt afbrokkelt, wat wereldwijd lijkt te gebeuren, kunnen wilde geruchten en samenzweringstheorieën zich verspreiden. Zelfs, of vooral, wanneer de boodschap duidelijk onzinnig is, kan die diepgewortelde angsten en vooroordelen oproepen.
Een perfect voorbeeld hiervan, dat ik al eerder heb genoemd, vond eind augustus 2023 plaats, toen een priester die bekend stond als ‘Vader Antonius’ ceremonieel wijwater goot op een 26 meter hoog standbeeld van Stalin in de Russische regio Pskov. Hoewel de kerk geleden had tijdens het Stalin-tijdperk, legde hij uit, ‘hebben we daardoor veel nieuwe Russische martelaren en biechtvaders tot wie we nu kunnen bidden en die ons helpen bij de wederopstanding van ons Moederland.’ Deze logica is slechts een stap verwijderd van de bewering dat de joden Hitler dankbaar zouden moeten zijn voor het creëren van de omstandigheden die de staat Israël mogelijk maakten. Als dat hyperbolisch klinkt, of als een slechte grap, bedenk dan dat sommige extremistische zionisten rondom de huidige Israëlische regering in alle openheid precies dit standpunt verdedigen.
Om het succes van zo’n pervers betoog te begrijpen, moeten we eerst opmerken dat in ontwikkelde landen onrust en opstanden de neiging hebben te exploderen wanneer de armoede is afgenomen. De protesten van de jaren zestig – van de soixante-huitards in Frankrijk tot de hippies en Yippies in de Verenigde Staten – ontvouwden zich tijdens de gouden eeuw van de welvaartsstaat. Wanneer mensen goed leven, verlangen ze naar nog meer.
Je moet ook rekening houden met het surplus aan genot dat sociale en morele perversie met zich mee kunnen brengen. Denk aan de recente aanval van Islamitische Staat op de Crocus City Hall in Moskou, waarbij 144 mensen werden gedood. Wat sommigen een terroristische aanval noemen, noemen anderen een daad van gewapend verzet, als reactie op de massale verwoestingen door het Russische leger in Syrië. Maar hoe dan ook, er gebeurde iets opmerkelijks na die aanval: de Russische veiligheidstroepen gaven niet alleen toe dat ze de gearresteerde verdachten hadden gemarteld, ze lieten het ook publiekelijk zien.
‘In een niets aan de verbeelding overlatende video die op Telegram werd geplaatst,’ schrijft Julia Davis van het Center for European Policy Analysis, ‘werd bij een van de arrestanten zijn oor afgesneden, waarna hij gedwongen werd het op te eten door een van zijn ondervragers.’ Geen wonder dat sommige Israëlische hardliners naar Rusland kijken als voorbeeld voor het omgaan met gearresteerde Hamasleden.
Russische functionarissen deden dit niet alleen om potentiële toekomstige aanvallers af te schrikken, maar ook om hun medeburgers een plezier te doen. ‘Ik had dit nooit van mezelf verwacht,’ schrijft Margarita Simonyan, een Russische propagandiste die aan het hoofd staat van staatsmediabedrijf RT, ‘maar als ik dit oor zie, en hoe ze voorovergebogen de rechtbank worden binnengebracht, voel ik me uiterst tevreden.’ Dit fenomeen beperkt zich ook niet tot Rusland. In Tennessee willen sommige wetgevers weer overgaan tot openbare ophangingen (aan bomen, wel te verstaan) voor mensen die de doodstraf krijgen.
SPRING SALE: Save 40% on all new Digital or Digital Plus subscriptions
Subscribe now to gain greater access to Project Syndicate – including every commentary and our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – starting at just $49.99.
Subscribe Now
Waar eindigen zulke daden? Waarom niet gewoon de premoderne praktijk terugbrengen van het publiekelijk martelen van vermeende criminelen tot de dood erop volgt? En hoe kunnen ‘normale’ mensen ertoe gebracht worden dat ze genieten van zulke sadistische spektakels?
Het korte antwoord is dat hiervoor de unieke kracht nodig is van een soort mythisch discours, religie of poëzie. Zoals de aarzelende nazi-fellowtraveler Ernst Jünger zei: ‘Elke machtsstrijd wordt voorafgegaan door een verificatie van beelden en iconoclasme. Daarom hebben we dichters nodig – zij initiëren de omverwerping, zelfs die van titanen.’
Poëzie speelt een belangrijke rol in Israël. Op 26 maart publiceerde Haaretz een verhaal waarin werd uitgelegd ‘hoe het Israëlische leger wraakpoëzie gebruikt om het moreel op te krikken.’ Een bloemlezing gepubliceerd door de Israel Defense Forces bevat gedichten die ‘een verlangen naar wraak uitdrukken en de strijd in Gaza afschilderen als een religieuze oorlog.’ In een aankondiging van 13 oktober waarin om inzendingen werd gevraagd, nodigde de IDF potentiële bijdragers uit om ‘op een poëtische reis te gaan en de grote Israëlische geest nieuw leven in te blazen,’ teneinde ‘de geest in oorlogstijd te verheffen.’
Blijkbaar waren de verwijzingen van de Israëlische premier Binyamin Netanyahu naar Amalek (de Bijbelse vijand van de joden in de Torah) na 7 oktober niet genoeg. Ze moesten worden aangevuld met moderne verzen. Of misschien openbaarde Netanyahu’s bijbelse verwijzing meer dan hij eigenlijk wilde zeggen. Want toen de rondtrekkende joden volgens het Oude Testament de heuvels bereikten boven de vallei in Judea waar de Amalekieten woonden, verscheen Jehovah en droeg deze Jozua op hen allemaal te doden, inclusief hun kinderen en dieren. Als dat geen ‘etnische zuivering’ is, heeft die term geen enkele betekenis.
Het is de moeite waard om te onthouden dat Duitsland bekend stond als het land van Dichter und Denker (dichters en denkers), voordat dit veranderde in Richter und Henker (rechters en beulen). Maar wat als die twee versies meer op elkaar lijken dan we vermoeden? Als onze wereld geleidelijk een wereld van dichters en beulen wordt, hebben we meer rechters en denkers nodig om die nieuwe tendens tegen te gaan en onze morele basis te herwinnen.
Vertaling: Menno Grootveld